جمعه ۳۰ آبان ۱۳۹۹ – ۱۳:۳۳ روزجهانی کودک؛ دنیای آرام کودکی در چنبره اختاپوس ناآرام کرونا
امسال روز جهانی کودک با توجه به شیوع کرونا، حال و هوای متفاوت تری دارد؛ چراکه این بیماری مهلک با ایجاد محدودیت‌های اجباری برای آنها، باعث تغییرات زیادی در ارتباطات اجتماعی، آموزش‌های ضروری کودکان در سنین تحصیل، سرگرمی‌ها و دل‌مشغولی‌های خاص این دوران شده است.
گروه سلامت خبرگزاری فارس-محمد تاجیک: امروز ۲۰ نوامبر، از سوی صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) روز جهانی کودک نامگذاری شده است. روزی که برای همه افراد در جوامع مختلف بسیار دوست داشتنی و یادآور خاطرات خوش و ناخوشی است؛ از بازی کودکانه در کوچه پس کوچه‌های شهر و روستا تا دعوای کودکانه بر سر ایستادن در ابتدای صف در مدرسه؛ از گیر دادن به مادر برای خرید اسباب بازی در بازار، تا پاره کردن لباس در زمین فوتبال و اخم والدین و …
هنوز کودکان بسیاری از دسترسی به خدمات بهداشتی، درمانی، بیمه تامین اجتماعی که از حقوق اساسی آنان است، محرومند. بیماری، سوء تغذیه، هوای آلوده، آب غیر بهداشتی، سرپناه نامناسب و… هر سال میلیون‌ها کودک را در جهان به کام مرگ می‌کشاند.
خشونت با کودکان، آزار و سوء استفاده از آنان به استناد داده‌های سازمان‌های بین‌المللی رو به افزایش است.
در سطح بین‌المللی، جنگ‌ها و پیامدهای ناشی از آن، آوارگی و بی‌خانمانی، پناهندگی و… بیشتر از همه کودکان را در معرض خطر مرگ قرار داده است.
در حال حاضر علاوه بر این مشکلات، با بحران بزرگ همه گیری کرونا در سطح ملی و جهانی رو به رو هستیم که زندگی، آرامش و سلامت همه انسان‌ها از کودک و بزرگسال، جوان و سالمند و… را هدف قرار داده است.
سازمان جهانی بهداشت در جدیدترین گزارش خود شرایط سوء تغذیه در میان کودکان جهان را اسفناک خواند. آمار‌های جهانی نشان میدهد ۴۶۲ میلیون انسان در کره زمین از سوء تغذیه رنج می‌برند که ۴۷ میلیون تن از آنها کودکان زیر ۵ سال هستند.این تعداد کودکان از قامت کوتاه و ۴۷ میلیون کودک از اندام نحیف و ضعیف برخوردارند.
زمانی به تاثیرات مخرب سوء تغذیه پی خواهیم برد که بدانیم نزدیک به نیمی (۴۵ درصد) از مرگ و میر‌های کودکان زیر ۵ سال مرتبط با سوء تغذیه است. بیشترین میزان این مرگ و میر نیز در کشور‌های با درآمد پایین و متوسط روی میدهد.
به صورت روزانه ۷ هزار و ۵۰۰ کودک زیر ۵ سال در جهان به دلیل سوء تغذیه جان خود را از دست می‌دهند؛ این در حالی است که میلیون‌ها کودک دیگر به دلیل سوء تغذیه از جنبه جسمی و مغزی دچار آسیب می‌شوند.
در ایران جمعیت کودکان نسبت به سال‌های گذشته رو به کاهش است. مطابق با آمار سال ۹۵، تعداد کل کودکان زیر ۱۰ سال، حدود ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر معادل با ۱۷ درصد از جمعیت کل کشور است.
همچنین جمعیت کودکان پسر حدود ۵۱ درصد، معادل با ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر است و جمعیت کودکان دختر حدود ۴۹ درصد معادل با ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر است.
امسال با توجه به شیوع گسترده و پاندومی ویروس کرونا، حال و هوای کودکان و نوجوانان در اقصی نقاط جهان متفاوت از روزها و سال‌های دیگر است؛ چراکه این بیماری مهلک با ایجاد محدودیتها اجباری، باعث تغییرات زیادی در ارتباطات اجتماعی، آموزش‌های ضروری کودکان در سنین تحصیل، سرگرمی‌ها و دل مشغولی‌های خاص دوران کودکی و… شده است.
همین ایجاد تفاوت و تمایز در روند زندگی کودکان و نوجوانان، عامل بروز تغییرات خلقی، رفتاری و تعاملات فردی و اجتماعی کودکان شده است و در کنار آسیب‌های روحی و روانی، باعث بروز مشکلات جسمی،کم تحرکی و چاقی در این سنین نیز شده است؛ به شکلی که عواقب و پیامدهای ناخواسته بروز این محدودیتها را می‌توان به خوبی در رفتارها، کنش و واکنش‌های کودکان در سطح خانواده و جامعه به خوبی مشاهده کرد.
فریبرز درتاج، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس انجمن روان شناسی تربیتی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس درباره «پیامدهای شیوع کرونا بر رفتار و حالات روحی و روانی کودکان در سطح دنیا و نیز ایران چگونه بوده است؟»، با اشاره به روز جهانی کودک،اظهار داشت: ابتدا باید بیان کنم روز جهانی کودک یک ورودی الهام بخش برای حمایت از کودکان و توجه هر چه بیشتر به اقداماتی است که می‌تواند، دنیای بهتری را برای کودکان بسازد؛ البته در سال جاری بحران کرونا منجر به بروز مسائل و مشکلات بیشتری برای کودکان شد و با توجه به این همه گیری، عمده پژوهش‌های اخیر در حوزه کودکان نیز متمرکز بر این مشکلات است.
وی با اشاره به پیامدهای منفی کرونا در انتقال آموزش‌های درسی به کودکان، ادامه داد: یکی از این مشکلات، تأثیرات منفی تعطیلی مدارس بر یادگیری کودکان بوده است. مدرسه و آموزش حضوری، محرک اصلی یادگیری را برای کودکان فراهم می‌کند. طبق پژوهش‌های اخیر، تعطیلی مدارس، منجر به تغییر نقش معلم به والدین شده و آموزش مهارتها تا حدودی تغییر کرده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان داشت: از والدین خواسته شد تا یادگیری کودکان را در خانه تسهیل کنند. در سراسر دنیا، برخی از والدین برای انجام این کار با مشکل روبرو شده و برخی دیگر، فرزندان خود را با موفقیت در خانه آموزش می‌دهند.
درتاج با بیان اینکه احتمالاً اختلافات قابل توجهی بین خانواده‌ها در مورد میزان کمک به کودکان در یادگیری وجود دارد،گفت: تفاوت‌های کلیدی شامل مدت زمان اختصاص داده شده به تدریس، والدین با تحصیلات و منابع محدود، عدم مهارت‌های شناختی والدین، نبود سواد رایانه‌ای لازم و…. در مجموع منجر به افزایش نابرابری، تبعیض و کاهش رشد تحصیلی لازم خواهد شد.
وی متذکر شد:از طرف دیگر، تعطیلی مدارس سردرگمی و استرس را برای معلمان ایجاد کرد. وقتی مدارس تعطیل شدند، به طور غیرمنتظره و برای مدت نامعلومی، معلمان از تعهدات خود و چگونگی برقراری ارتباط با دانش‌آموزان برای حمایت و اطمینان از یادگیری مطمئن نبودند.
رئیس انجمن روان شناسی تربیتی ایران با بیان اینکه انتقال آموزش به سیستم عامل‌های یادگیری از راه دور نیز مشکلات زیادی به همراه دارد، افزود: برای برخی از دروس عملاً آموزش آنلاین یا آفلاین روش مناسبی نبوده است.
درتاج با اشاره به اینکه انتقال یادگیری از کلاس‌ها به خانه‌ها چالش‌های عظیمی از نظر انسانی و فنی به وجود آورد، تصریح کرد: این موضوع باعث شده کودکان در زمان تعطیلی مدارس نسبت به سال تحصیلی که به صورت حضوری برگزار می‌شد، اطلاعات درسی را با سرعت و کیفیت کمتری دریافت کنند.
وی ادامه داد: باید گفت آموزش ابتدایی یا اولیه به طور معمول 4 تا 7 سال اول آموزش رسمی را تشکیل میدهد و مهد کودک اولین تجربه کودکان در آموزش رسمی است؛ بنابراین بدون شک این تأثیر منفی برآموزش ابتدایی (اولیه) بیشتر خواهد بود.
رئیس انجمن روان شناسی تربیتی ایران با اشاره به تحقیقات مختلف در خصوص تأثیرات منفی کرونا بر آموزش دانش‌آموزان،متذکر شد: بسیاری دیگر از پژوهشها متمرکز بر کاهش تعاملات اجتماعی و مشکلات عاطفی کودکان در این دوران بوده‌اند. کودکان به تعامل و روابط با همسالان خود نیاز دارند؛ چراکه محیط بیرون از خانه، کانون فعالیت‌های اجتماعی و تعاملات انسانی است.
در تاج با تأکید بر اینکه سلامت اجتماعی، عاطفی و روانی کودکان در محیط بیرون ارتقا پیدا می‌کند، ابراز داشت: شیوع کرونا موجب از دست رفتن تعاملات کودکان با محیط مهدکودک و مدرسه، محیط‌های بازی و حمایت شبکه‌های عاطفی و ارتباطات اجتماعی که برای یادگیری و رشد ضروری بودند؛ مثل مهمانی‌ها، دورهمی‌ها و ارتباط با همسالان شد.
وی افزود: در نتیجه، چنین شرایطی باعث انزوای اجتماعی کودکان شد که این موضوع مهم می‌تواند عوارض سوء بسیاری در بلند‌مدت بر کسب مهارت‌های اجتماعی و سلامت روان آنها داشته باشد.
این روانشناس تربیتی با بیان اینکه پژوهشها نشان داده که محیط مدرسه برای کودکان کم سن‌وسال امن‌ترین و باثبات‌ترین بخش زندگی است، بیان داشت: کودکان به فرصت‌هایی برای بازی کردن و تعامل با دوستان خود نیاز دارند و این تجربه‌ها به رشد اجتماعی آنها کمک می‌کند.
درتاج با اشاره به تفاوت آسیب‌های وارده به دانش‌آموزان مختلف در دوران شیوع کرونا، یادآور شد:کودکان اقشار محروم و آسیب‌پذیر به دلیل زندگی کردن در خانه‌های کوچک، فقر و کمبود فضای مناسب برای بازی کردن در خارج از خانه، صدمه بیشتری خواهند دید.
وی با اشاره به رواج زیاد استفاده کودکان و نوجوانان در استفاده از فضای مجازی،متذکر شد:اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی از مشکلات و معضلات این دوران است. مسئله مورد توجه در اکثر پژوهشها، وخیم شدن سلامت روان کودکان در هر مقطع سنی به دلیل تأثیر رسانه‌های اجتماعی است.
شیوع کرونا موجب از دست رفتن تعاملات کودکان با محیط مهدکودک و مدرسه، محیط‌های بازی و حمایت شبکه‌های عاطفی و ارتباطات اجتماعی که برای یادگیری و رشد ضروری بودند؛ مثل مهمانی‌ها، دورهمی‌ها و ارتباط با همسالان شده است
رئیس انجمن روان شناسی تربیتی ایران با بیان اینکه تعطیلی مدارس و محیط‌های تفریحی، گسترش سریع استفاده از رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی را در میان کودکان به همراه داشته است،افزود: با این حال، پیوند بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بهداشت روان، پیچیده تر از آن است که اغلب گفته می‌شود و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
درتاج تأکید کرد: مسلماً اعتیاد به فضای مجازی آسیب‌هایی مخصوص به خود از جمله تغییر سبک زندگی، تغییر در گذراندن اوغات فراغت، انزوای اجتماعی، ایجاد فاصله نسلی بین والدین و کودکان، بلوغ جنسی زودرس در کودکان، کمرنگ کردن دین در زندگی و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی دیگر را به دنبال خواهد داشت.
وی اضافه کرد: از طرف دیگر، فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و سیستم عامل‌های دیجیتالی در زمینه امکان برقراری ارتباط کودکان با دوستان، خانواده در زمان جدایی فیزیکی مزایایی نیز داشته است و به نظر می‌رسد اکنون بیش از هر زمان دیگری زمان درک دقیق‌تر مزایا و همچنین خطرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی برای سلامت روان و سایر جنبه‌های زندگی کودکان است.
کودکان از ابتدایی‌ترین سرگرمی‌ها مثل رفتن به پارک، بازی و رفت و آمد با دوستان و همسالان محروم شده‌اند و از اینکه همه اوقات را در خانه و زیر نگاه والدین هستند، احساس ناراحتی می‌کنند
این روانشناس تربیتی بیان داشت:مسأله دیگری که مورد توجه پژوهش‌های اخیر در حوز کودکان بوده، سلامت جسمی آنان است. افزایش اضافه وزن و چاقی یکی از این مسائل است. بدیهی است دستورات مربوط به تعطیلی فضاهای بیرون و خانهنشینی کودکان در شهرهای مختلف جهان فرصت فعالیت بدنی در کودکان را کاهش میدهد؛ به ویژه برای کودکان در مناطق شهری که در آپارتمان‌های کوچک زندگی می‌کنند.
درتاج خاطرنشان کرد: داده‌های موجود همچنین نشان داده‌اند که علاوه بر استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی، استفاده از بازی‌های کامپیوتری و ویدیویی آنلاین و دیدن فیلم، جایگزین فعالیت‌های ورزشی و فیزیکی خارج از خانه شده است.
رئیس انجمن روان شناسی تربیتی ایران تصریح کرد: تحقیقی که در سوپرمارکت‌های چندین کشور انجام شد، نشان میدهد که قفسه‌های مربوط کراکر، چیپس، نوشابه، موادغذایی شیرین و آماده فرآوری شده، همیشه خالی هستند و مصرف این مواد در خانواده‌ها بیشتر شده است.
این روانشناس تربیتی متذکر شد: بسیاری از کودکان در طی واکنش به خانهنشینی، رژیم‌های با کالری بالاتر را تجربه می‌کنند و ترکیب آن، عامل کم تحرکی، افزایش وزن و خطر چاقی را در آنها به دنبال خواهد داشت.
درتاج اظهار داشت:علاوه بر این، نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که کاهش فعالیت‌های جسمی کودکان و اختلال در فعالیت‌های روزمره آنها، بر سلامت روان آنها نیز تاثیر منفی می‌گذارد. البته تاکید می‌کنم تغذیه نقشی اساسی در رشد شناختی و عملکرد تحصیلی کودکان بازی می‌کند و عدم امنیت غذایی، موجب بروز مشکلات جسمی و حتی روانی در آنها خواهد شد.
وی افزود: اخیراً پژوهش‌های زیادی نیز در رابطه با افزایش مواجهه با خشونت و استثمار کودکان در دوران کرونا در جهان انجام شد. یافته‌ها نشان داد با تعطیلی مدارس، ازدواج های زودهنگام افزایش یافته است.
رئیس انجمن روان شناسی تربیتی ایران با اشاره به پیامدهای منفی دیگر کرونا بر کودکان در جهان، اضافه کرد: احتمالاً سوء استفاده از کودکان به دلیل عدم اطمینان اقتصادی و استرس بیشتر دیده می‌شود و کودکان کار رشد کرده‌اند و به طور چشمگیری خطر خشونت خانگی بر علیه کودکان افزایش یافته است.
کودکان در خانه نقش فرزند و هم نقش دانش‌آموز دارند
درتاج یادآور شد: در نهایت مسأله مهم دیگری که در پژوهش‌های اخیر مطرح شده است، مسئله اختلافات والدین با کودکان است. در یک محیط بسته، مرزهای بین خانواده، کار و مدرسه در هم آمیخته شده است. والدین نقش والدین، معلمان و کارگران را بازی می‌کنند؛ ضمن اینکه کودکان نیز در خانه هم نقش کودک (فرزند) را دارند و هم نقش دانش‌آموز.
*فرزندان دچار انزوای اجتماعی شده‌اند
وی افزود: این درگیری‌ها و تعارض نقش برای هر دو طرف (والدین و فرزندان) دشوار است و می‌تواند باعث ایجاد تنش، اضطراب مضاعف و اختلافات داخلی شود. فرزندان دچار انزوای اجتماعی شده‌اند، درک کاملی از شرایط فعلی ندارند و در خطر اضطراب و افسردگی قرار دارند.
در شرایط کرونا با والدینی مواجه هستیم که نگران وضعیت سلامتی کودکان خود هستند،کودکان‌شان ساعات زیادی را در کامپیوتر و شبکه‌های مجازی سپری می‌کنند، ساعات خواب و زمان هدر رفته آنها افزایش یافته است
این روانشناس تربیتی خاطرنشان کرد: آنها از ابتدایی‌ترین سرگرمی‌ها مثل رفتن به پارک، بازی و رفت و آمد با دوستان و همسالان و محروم شده‌اند و از اینکه همه اوقات را در خانه و زیر نگاه والدین هستند، احساس ناراحتی می‌کنند.
درتاج متذکر شد: از طرف دیگر با والدینی مواجه هستیم که نگران وضعیت سلامتی کودکان خود هستند،کودکان‌شان ساعات زیادی را در کامپیوتر و شبکه‌های مجازی سپری می‌کنند، ساعات خواب و زمان هدر رفته آنها افزایش یافته است؛ در نهایت باید گفت همه اینها مسائلی هستند که والدین با آن روبرو بوده و چالش جدیدی را برای آنها ایجاد کرده است.
باید بدانیم در شرایط خاص فعلی و شیوع کرونا در زمینه اجتماعی –روانی تعطیلی مدارس و مراکز مختلف، در خانه ماندن و محرومیت از روابط اجتماعی، مشکلات بسیاری برای خانواده‌ها، والدین و کودکان ایجاد کرده است که برخی از آنها اجتناب ناپذیر است.
با توجه به همه موارد اشاره شده، مهمترین عامل در کاهش تنش‌های موجود بین کودکان و والدین و ایجاد محیطی آرام و دوست داشتنی در خانه، افزایش تاب آوری والدین در مقابل برخی رفتارهای کودکان و پرهیز از خشونت رفتاری و ابراز محبت بیشتربه آنها است.
انتهای پیام/
اخبار مرتبط
پر بازدید ها
پر بحث ترین ها
بیشترین اشتراک
بازار 
اخبار کسب و کار 
